Исландские сказки / Íslensk ævintýri - Вадим Грушевский

Karl og kerling bjuggu í garðshorni. Þau áttu sjö syni og eina kú til bjargar; hún var so væn að hana þurfti að mjólka þrisvar á dag og gekk hún sjálf heim úr haganum um miðdegið.

Það var einu sinni að kóngur reið á jagt með sveina sína (однажды король поехал на охоту со своей свитой; ríða – ехать; jagt – охота; sveinn – мальчик; слуга; подмастерье); þeir riðu hjá nautaflokki kóngs (подъехали они к пастбищу, где паслись коровы короля: «к стаду коров короля»; nautaflokkur – стадо коров; naut – бык; рогатый скот; flokkur – отряд; группа; партия; сорт; племя); þar var kýr karls saman við (была там и старикова корова /вместе с /другими//).

Það var einu sinni að kóngur reið á jagt með sveina sína; þeir riðu hjá nautaflokki kóngs; þar var kýr karls saman við.

Kóngur talaði til og sagði (король обратился /к слугам/ со словами; tala til e-s – обращаться к кому-л.): „Væna kú á ég þarna (хорошая у меня тут коровка).“

„Ekki er það yðar kýr, herra (не ваша эта корова, господин; yðar – ваш /вежливая форма/; herra – господин),“ sögðu sveinarnir (сказали слуги), „það er kýr karls í kotinu (это корова мужика с хутора).“

Kóngur sagði (король сказал): „Hún skal verða mín (она должна стать моей).“ Síðan reið kóngurinn heim (потом отправился король домой).

Kóngur talaði til og sagði: „Væna kú á ég þarna.“

„Ekki er það yðar kýr, herra,“ sögðu sveinarnir, „það er kýr karls í kotinu.“

Kóngur sagði: „Hún skal verða mín.“ Síðan reið kóngurinn heim.

En þegar hann var setstur til drykkju (но когда он остановился на постой: «к питью»; vera setstur – сидеть; останавливаться /о лошади/; drykkja – питьё; попойка) talaði hann til um kúna (заговорил он о корове) og vildi senda menn til karls (и захотел отправить людей к старику) að fala hana fyrir aðra (чтобы просить её /корову/ в обмен на другую; fala – просить что-л.). Drottningin bað hann að gjöra það ekki (королева просила его не делать этого) því þau hefði ekki neitt annað til bjargar (потому что у них = у старика и старухи не было ничего другого для пропитания).

En þegar hann var setstur til drykkju talaði hann til um kúna og vildi senda menn til karls að fala hana fyrir aðra. Drottningin bað hann að gjöra það ekki því þau hefði ekki neitt annað til bjargar.

Hann hlýddi því ekki (он её: «этого» не послушался; hlýða – слушаться; слышать) og sendi þrjá menn að fala kú karls (и отправил троих людей за: «просить» стариковой коровой). Karl var úti og börn hans öll (старик со всеми детьми сидел во дворе: «старик был на улице и дети его все»); þeir skiluðu fyrir kónginn (они передали /мужику/ от /имени/ короля; skila – отдавать; передавать) að hann vildi kaupa kú hans fyrir aðra (мол, тот хочет купить его корову в обмен на другую; kaupa – покупать).

Karl sagði (мужик сказал): „Mér er ekki mætari kýr kóngs en mín (мне моя корова дороже, чем королевская: «мне не лучше корова короля, чем моя»; mætur – замечательный).“

Hann hlýddi því ekki og sendi þrjá menn að fala kú karls. Karl var úti og börn hans öll; þeir skiluðu fyrir kónginn að hann vildi kaupa kú hans fyrir aðra.

Karl sagði: „Mér er ekki mætari kýr kóngs en mín.“

Þeir leituðu fast á (они уговаривали его уговаривали; leita fast á – сильно стараться; fast – крепко; сильно), en hann lét ekki af þangað til þeir drápu hann (но он не соглашался, пока не убили они его; láta af e-u – переставать делать что-л.; þangað til – пока не). Þá tóku öll börnin til að gráta (тогда принялись все дети рыдать) nema sá elsti sonurinn sem hét Brjám (кроме старшего сына, которого звали Брьяум; elstur – самый старший; gamall – старый). Þeir spurðu börnin hvar þau hefði tekið sárast (они спросили детей, где у них болит; hvar – где; taka sárast – испытывать боль; sár – болезненный); þau klöppuðu öll á brjóstið nema Brjám (они стали бить себя в грудь все, кроме Брьяума; klappa – хлопать; колотить; бить; brjóst – грудь), hann klappaði á rassinn á sér og glotti (он стал хлопать себя по заднице и ухмыляться; rass – задница; glotta – усмехаться). Þeir drápu öll börnin (они убили всех детей) sem á brjóstið klöppuðu (которые в грудь себя били), en sögðu það gilti einu þó hitt greyið lifði (но сказали, что пусть уж живёт тот бедняга: «не важно, даже если тот бедняга жив»; gilda einu – не иметь значения; gilda – быть действительным; grey – бедняга; lifa – жить) því hann væri vitlaus (мол, он безумный).

Þeir leituðu fast á, en hann lét ekki af þangað til þeir drápu hann. Þá tóku öll börnin til að gráta nema sá elsti sonurinn sem hét Brjám. Þeir spurðu börnin hvar þau hefði tekið sárast; þau klöppuðu öll á brjóstið nema Brjám, hann klappaði á rassinn á sér og glotti. Þeir drápu öll börnin sem á brjóstið klöppuðu, en sögðu það gilti einu þó hitt greyið lifði því hann væri vitlaus.

Kóngsmenn gengu heim (королевские слуги: «люди короля» отправились домой; kóngsmaður – человек короля; kóngur – король; maður – человек) og leiddu með sér kúna (и повели с собой корову; leiða – вести), en Brjám gekk inn til móður sinnar (а Брьяум пошёл к своей матери) og sagði henni tíðindin (и рассказал ей новости); hún bar sig illa (она горько расплакалась; bera sig illa – держаться понуро; хныкать; bera – нести; жаловаться; illa – плохо). Hann bað hana að gráta ekki (он просил её не плакать), þau tæki ekki mikið upp á því (слезами горю не поможешь: «они не поделают много с этим»; taka upp á e-u – начинать что-л.; заводить что-л.); hann skyldi bera sig (ему нужно было держаться; skulu – быть должным; bera sig – держаться) að gjöra svo sem hann gæti (чтобы сделать то, что может).

Kóngsmenn gengu heim og leiddu með sér kúna, en Brjám gekk inn til móður sinnar og sagði henni tíðindin; hún bar sig illa. Hann bað hana að gráta ekki, þau tæki ekki mikið upp á því; hann skyldi bera sig að gjöra svo sem hann gæti.

Það var so einu sinni (случилось так однажды) að kóngur var að láta smíða skemmu dóttur sinni (что король приказал построить для своей дочери амбар; smíða – строить; skemma – кладовая; амбар; склад) og hafði hann fengið smiðunum gull að gylla hana bæði utan og innan (он дал мастеровым золото, чтобы его позолотить и снаружи, и внутри; gull – золото; gylla – золотить). Brjám kom þar með fánahátt sinn (Брьяум пришёл туда побуянить: «со своим буйным характером»; fánaháttur – неустойчивый характер; fáni – флаг; háttur – обычай; привычка).

Þá sögðu kóngsmenn (тогда сказали королевские слуги): „Hvað leggur þú hér gott til, Brjám (а от тебя здесь какая польза: «что приложишь ты тут хорошего», Брьяум; leggja gott til e-s – приносить пользу кому-л.)?“

Hann sagði (он сказал): „Minnki um mælir mikinn (пусть уменьшится намного; minnka – сокращать; mælir – мера), piltar mínir (приятели мои; piltur – молодой человек; учение; батрак),“ og so gekk hann í burt (и ушёл).

Það var so einu sinni að kóngur var að láta smíða skemmu dóttur sinni og hafði hann fengið smiðunum gull að gylla hana bæði utan og innan. Brjám kom þar með fánahátt sinn.

Þá sögðu kóngsmenn: „Hvað leggur þú hér gott til, Brjám?“

Hann sagði: „Minnki um mælir mikinn, piltar mínir,“ og so gekk hann í burt.

En gullið sem þeim var fengið til að gylla með (а золото, которое им выдали для позолоты) minnkaði so það dugði ekki meir en til helminga (уменьшилось настолько, что хватило только на одну половину; duga – хватать).

Þeir sögðu kóngi til (они рассказали королю); hann hélt þeir hefði stolið því (он подумал, что они украли его; stela – воровать) og lét hengja þá (и приказал их повесить). Þá fór Brjám heim (вот приходит Брьяум домой) og sagði móður sinni (и рассказал своей матери).

„Ekki áttirðu so að segja (не нужно было тебе так говорить; eiga að gera e-ð – быть должным делать что-л.), sonur minn (сынок: «сын мой»),“ sagði hún (говорит она).

„Hvað átti ég þá að segja (а что же я должен был сказать), móðir mín (матушка)?“

„Vaxi um þrjá þriðjungana (пусть увеличится на три трети; vaxa – расти; þriðjungur – треть)! áttirðu að segja (нужно тебе было сказать).“

„Ég skal segja það á morgun (так завтра и скажу), móðir mín (матушка).“

En gullið sem þeim var fengið til að gylla með minnkaði so það dugði ekki meir en til helminga.

Þeir sögðu kóngi til; hann hélt þeir hefði stolið því og lét hengja þá. Þá fór Brjám heim og sagði móður sinni.

„Ekki áttirðu so að segja, sonur minn,“ sagði hún.

„Hvað átti ég þá að segja, móðir mín?“

„Vaxi um þrjá þriðjungana! áttirðu að segja.“

„Ég skal segja það á morgun, móðir mín.“

Hann fór so heim um morguninn eftir (вот выходит он из дома на следующее утро), mætti þeim sem báru lík til grafar (встречает тех, кто покойника на кладбище несли; mæta – встречать; gröf – могила).

Þeir sögðu (они сказали): „Hvað leggur þú hér gott til, Brjám (какая от тебя здесь польза, Брьяум)?“

„Vaxi um þrjá þriðjungana (пусть увеличится на три трети), piltar mínir (приятели)!“ sagði hann (сказал он).

Líkið óx so (покойник вырос так) þangað til þeir felldu það niður (пока они не упали под ним: «уронили его»; niður – вниз). Brjám fór heim og sagði henni frá (Брьяум пошёл домой и рассказал ей /матери/ об этом).

Hann fór so heim um morguninn eftir, mætti þeim sem báru lík til grafar.

Þeir sögðu: „Hvað leggur þú hér gott til, Brjám?“

„Vaxi um þrjá þriðjungana, piltar mínir!“ sagði hann.

Líkið óx so þangað til þeir felldu það niður. Brjám fór heim og sagði henni frá.

„Ekki áttirðu so að segja sonur minn (не нужно было тебе так говорить сынок),“ sagði hún (сказала она).

„Hvað átti ég þá að segja, móðir mín (как же я должен был сказать, матушка)?“ sagði hann (сказал он).